Ngủ là nhu cầu cơ bản của con người, chiếm đến một phần ba trong cuộc đời. Tuy nhiên, sau một ngày làm việc mệt mỏi, nhiều người gặp khó khăn khi cố gắng đến giấc ngủ.
Theo các bác sĩ y học cổ truyền Trung Quốc, một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng mất ngủ bắt nguồn từ chức năng gan, được gọi là hiện tượng nóng gan.
Lý giải về điều này, tiến sĩ To Ching-san, bác sĩ y học cổ truyền tại Trường Trung y, Đại học Hong Kong, cho biết: “Khi gan tích tụ quá nhiều khí, sẽ sinh ra nhiệt. Khi âm khí (khí mát, từ năng lượng ban đêm) và dương khí (khí nóng, từ năng lượng ban ngày) không cân bằng, dương khí áp đảo dẫn đến nóng gan”,.
Ngoài mất ngủ, hiện tượng nóng gan còn gây ra các triệu chứng như: nghiến răng, bực bội, tính khí thất thường, khô miệng và mắt. Trong trường hợp nghiêm trọng, nó cũng có thể dẫn đến trầm cảm.
“Giấc ngủ rất cần thiết để chức năng gan hoạt động bình thường. Mất ngủ là triệu chứng phổ biến cảnh báo gan có vấn đề, đòi hỏi cơ thể bạn cần tăng cường nghỉ ngơi vào ban đêm. Y học cổ truyền Trung Quốc gọi giai đoạn này là chuyển đổi từ dương sang âm”, tiến sĩ To giải thích.
Sau quá trình nghiên cứu, ông To nhận thấy gan hoạt động mạnh nhất từ 1 giờ đêm đến 3 giờ sáng, là cơ quan điều hòa quá trình chuyển hóa khí. Gan giống như một bộ lọc trong cơ thể, với chức năng chuyển đổi dương khí ban ngày thành âm khí vào ban đêm để tạo ra trạng thái cân bằng. Nếu bộ lọc này bị nhiễm bẩn hoặc tắc nghẽn sẽ thúc đẩy âm dương khí tràn ra ngoài, gây mất ngủ. Lý thuyết này của Trung y khá phù hợp với y học phương Tây.
Theo một đánh giá về rối loạn giấc ngủ ở bệnh nhân gan mạn tính được đăng trên Tạp chí Bệnh lồng ngực, năm 2020, đã ghi nhận: “Rối loạn giấc ngủ là biểu hiện chung của bệnh gan mạn tính, trực tiếp tác động đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe nói chung. Có khoảng 60% đến 80% bệnh nhân an mạn tính gặp phải tình trạng giấc ngủ kém”. Các biểu hiện thường thấy ở những người này là mất ngủ, khó đi vào giấc ngủ, thời gian giấc ngủ sâu REM ngắn hơn, mắc hội chứng rối loạn chuyển động chân tay có chu kỳ và buồn ngủ quá mức vào ban ngày.
Vào mùa hè, tình trạng mất ngủ do nóng gan xảy ra nhiều hơn. Do trong giai đoạn này, gan phải lọc tất cả nhiệt lượng cơ thể đã hấp thụ trong ngày. Theo lý giải của y học Trung Quốc, yếu tố lớn góp phần vào sự mất cân bằng âm dương khí của gan trong mùa hè là lối sống và chế độ ăn uống.
“Sử dụng nhiều đồ ăn chiên rán, đồ cay, cà phê, rượu và thói quen thức khuya là nguyên nhân gây ra tình trạng nóng gan. Về cơ bản, gan hoạt động tối ưu trong khoảng thời gian từ 1 giờ đêm đến 3 giờ sáng. Vì vậy, tốt nhất chúng ta nên đi ngủ trước 11 giờ đêm để đảm bảo cơ thể được nghỉ ngơi giúp gan thực hiện chức năng của mình“, tiến sĩ To nói.
Y học cổ truyền Trung Quốc đã đưa ra lời khuyên rằng, người bị mất ngủ do nóng gan có thể sử dụng một số loại thảo mộc giúp cải thiện tình trạng, như rễ cây sài hồ, rễ cây mẫu đơn trắng, cây Hoàng Cầm, ngải cứu… Ngoài ra, phương pháp châm cứu cũng rất hữu ích giúp tác động vào huyệt đạo, kích thích lá gan hồi phục do bị nóng trong.
Chế độ ăn uống cũng có vai trò rất quan trọng, giống như thuốc chữa bệnh tự nhiên. Trong đó, món súp đu đủ, lê và nấm trắng có tác dụng rất tốt. Người bệnh sử dụng 1 quả đu đủ nhỏ, 2 quả lê, 1 hộp nấm trắng, 1 nắm hạt mơ và 2,5l nước. Cách chế biến đơn giản là thái đu đủ, lê thành các miếng nhỏ, sau đó cho vào nồi đun cùng các nguyên liệu khác bằng lửa nhỏ trong 2-3 tiếng. Cuối cùng là nêm nếm vừa ăn và thưởng thức.