Cây lạc tiên (tên khoa học là Passiflora incarnata) là loại cây rất phổ biến ở nước ta, được sử dụng trong y học cổ truyền để giúp trị liệu các rối loạn giấc ngủ, chữa bệnh mất ngủ, tim hồi hộp… Do đó, dùng lạc tiên chữa mất ngủ là điều đầu tiên chúng ta được nghe thấy khi mắc bệnh này.
Đặc điểm của cây lạc tiên
Lạc tiên là một loại cây leo, còn được gọi là cây lạc, cây nhãn lồng (ở Nam Bộ), lồng đèn, hồng tiên, long châu quả, mắc mát (ở Đà Lạt) và có tên khoa học là Passiflora foetida L. Thuộc họ Lạc tiên Passifloraceae.
Thân cây mềm, có nhiều lông mềm trên. Lá mềm, hình tim, dài 6-10cm, rộng 5-8cm, mép lượn sóng và xẻ hơi sâu thành 3 thùy. Đáy lá hình tim, mép lá có lông mịn, cuống lá dài 7-8cm. Đầu tua cuốn thành lò xo.
Hoa đơn độc, 5 cánh màu trắng hoặc hơi tím nhạt, đường kính 5,5cm, lá dài màu trắng phía dưới có gân xanh, dưới lá dài có 3 gân chính với những gân phụ trông như lá mà không có phiến, chỉ có gân lá không thôi.
Một đĩa có 2 tầng tua, mặt tua trên có màu tím trong vàng, trong cũng có lông mịn. Trụ cao có đầu tím đỏ, 5 nhị có bao phấn màu vàng gục xuống dưới. Quả hình trứng dài 2-3cm. Mùa hoa vào tháng 4-5, mùa quả vào tháng 5-7.
Cây lạc tiên mọc hoang ở khắp nơi trên toàn quốc. Năm 1940, một dược sĩ Việt Nam từ Pháp trở về đã phát hiện ra cây này giống với Passiflora ở Pháp, nơi người ta sử dụng cây đó để làm thuốc an thần. Sau đó, ông đã sử dụng cây lạc tiên của Việt Nam để chế thuốc an thần.
Toàn bộ cây, trừ rễ, có thể được hái để làm thuốc. Có thể sử dụng tươi hoặc phơi khô để chế thành thuốc sắc hoặc pha rượu thuốc. Quả lạc tiên chín chứa acid xyanhydric.
Công dụng chữa mất ngủ của lạc tiên
Cây lạc tiên thường được sử dụng để làm thuốc an thần, chữa mất ngủ, và tim đập nhanh. Thông thường, nó được kết hợp với nhiều loại thuốc khác như tim sen (liên tâm), lá dâu, v.v.
Liều dùng thường là từ 6 đến 16g của cây khô, có thể dùng dưới dạng thuốc sắc hoặc pha rượu.
Bài thuốc sử dụng lạc tiên chữa mất ngủ
Theo GS.TS. Phạm Xuân Sinh, để làm thuốc từ cây lạc tiên, người ta thu hái các bộ phận trên mặt đất, rửa sạch, phơi khô và cắt thành đoạn 3-5cm. Trước khi sử dụng, cần sao vàng trên lửa.
Dưới đây là một số liều dùng của cây lạc tiên:
- Trường hợp mất ngủ: Sắc riêng 20 – 40g cây lạc tiên khô, uống.
- Trường hợp tim đập nhanh, rối loạn nhịp tim, mất ngủ, lo âu, đau đầu, choáng váng: Nấu cây lạc tiên thành cao lỏng với tỷ lệ 1 phần cây lạc tiên và 1 phần nước, pha thêm chút đường để dễ uống. Uống 2-3 lần mỗi ngày, mỗi lần 50 – 100ml, sau mỗi bữa ăn và trước khi đi ngủ.
- Phối hợp với một số dược liệu an thần khác như lá vông, lá dâu, lá sen và tâm sen với mỗi loại 20g, cùng với 4g tâm sen. Sắc uống trong một tháng. Uống 2-3 tuần, cho đến khi các triệu chứng thuyên giảm.
Ngoài ra, để giúp ngủ ngon, có thể thu hái phần ngọn và lá non của cây lạc tiên mỗi lần khoảng 100 – 200g, nấu canh và ăn.